Quy trình tuyển sinh đại học đang có nhiều thay đổi đáng kể, dưới tác động của sự phát triển công nghệ, những điều chỉnh về chính sách và sự dịch chuyển trong các ưu tiên tuyển sinh. Trong bối cảnh đó, các em học sinh và các bậc phụ huynh cần nhanh chóng thích nghi, đồng thời nắm bắt các xu hướng mới để có sự chuẩn bị tốt nhất cho mùa tuyển sinh năm 2025-2026.

Dưới đây chính là 4 xu hướng quan trọng nhất đã và đang có những ảnh hưởng nhất định đến xu hướng tuyển sinh năm nay:

1. Chính Sách Tuyển Sinh Không Bắt Buộc Nộp Điểm Thi

Trong thời kỳ đại dịch, nhiều trường đại học đã ngừng yêu cầu thí sinh nộp điểm SAT hoặc ACT khi xét tuyển. Nhờ đó, xu hướng tuyển sinh không bắt buộc nộp điểm thi (test-optional) phát triển mạnh mẽ, giúp các em học sinh có cơ hội thể hiện năng lực học tập của mình một cách linh hoạt hơn. Đến nay, hơn 1.800 trường cao đẳng và đại học đã áp dụng chính sách này, nhiều trường cho rằng đại dịch chính là động lực để họ xem xét lại tầm quan trọng của các bài thi chuẩn hóa.

Một số trường đi tiên phong trong chính sách này từ trước đại dịch, như: University of Chicago, Bowdoin College, Wesleyan University.

Những trường này nhận ra rằng điểm số bài thi chuẩn hóa nhiều khi phản ánh sự chênh lệch về điều kiện tiếp cận tài nguyên giáo dục hơn là tiềm năng thực sự của các em học sinh.

Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là điểm SAT và ACT đã hoàn toàn mất giá trị. Đối với một số học sinh, điểm thi cao vẫn là yếu tố giúp hồ sơ trở nên nổi bật hơn, đặc biệt khi nộp vào các trường cạnh tranh. Chẳng hạn, hệ thống Đại học California (University of California) hiện đã chuyển sang chính sách “test-blind”, có nghĩa là hoàn toàn không xem xét điểm thi trong tuyển sinh. Ngược lại, Georgetown University và Massachusetts Institute of Technology (MIT) đã quay lại yêu cầu nộp điểm thi chuẩn hóa.

Đáng chú ý, MIT thông báo quyết định này vào tháng 3/2022 với lý do: “Nghiên cứu của chúng tôi cho thấy các bài thi chuẩn hóa giúp đánh giá tốt hơn mức độ sẵn sàng học tập của tất cả thí sinh, đồng thời giúp chúng tôi tìm ra những học sinh có hoàn cảnh kinh tế khó khăn- là những em không cơ hội theo học các khóa nâng cao hay tham gia các chương trình phát triển năng lực khác để thể hiện sự sẵn sàng của mình với MIT.”

Bên cạnh đó, ngày càng nhiều trường đánh giá cao bài luận cá nhân, hoạt động ngoại khóa và thư giới thiệu như những yếu tố quan trọng để xem xét tiềm năng của thí sinh.

Những trường như New York University (NYU) và Wake Forest University tiếp tục áp dụng chính sách không bắt buộc nộp điểm thi (test-optional), đồng thời chú trọng hơn vào quá trình xét tuyển toàn diện (holistic review).

Ngược lại, một số chương trình cạnh tranh cao tại các trường như Purdue University, Georgia Institute of Technology vẫn yêu cầu nộp điểm thi đối với các ngành đặc thù, ví dụ như kỹ thuật (engineering) hoặc khoa học máy tính (computer science), nhằm đảm bảo sinh viên đáp ứng đủ khả năng học tập tại những lĩnh vực có yêu cầu học thuật cao này.

Cách tiếp cận linh hoạt này mang đến lợi thế cho từng nhóm thí sinh khác nhau:

– Những học sinh có thành tích học tập xuất sắc nhưng không có điều kiện luyện thi sẽ hưởng lợi từ chính sách test-optional, giúp các em tập trung thể hiện năng lực qua các khía cạnh khác của hồ sơ.

– Ngược lại, học sinh có thế mạnh về bài thi chuẩn hóa vẫn có thể sử dụng điểm số cao như một điểm nhấn để tạo khác biệt, nhất là trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng khốc liệt khi nộp đơn vào các trường top đầu.

2. Sử Dụng Công Cụ AI Trong Quá Trình Nộp Đơn Đại Học

Việc tích hợp trí tuệ nhân tạo (AI) vào quy trình tuyển sinh đã tạo ra những thay đổi lớn trong cách học sinh và các trường đại học xử lý hồ sơ ứng tuyển.

Các nền tảng mới như Scoir và MaiaLearning đang giúp học sinh tìm kiếm trường phù hợp dễ dàng hơn, thông qua AI để gợi ý các trường theo học lực, sở thích xã hội và khả năng tài chính. Những nền tảng này đưa ra đề xuất cá nhân hóa, dựa trên các yếu tố như định hướng nghề nghiệp, môi trường học đường mong muốn và hồ sơ học tập, giúp học sinh chủ động hơn trong việc lựa chọn trường.

Đối với thí sinh, nhiều học sinh bắt đầu sử dụng các công cụ như ChatGPT để lên ý tưởng và chỉnh sửa bài luận cá nhân. Tuy nhiên, các chuyên gia tuyển sinh cảnh báo rằng: “Bài luận là cơ hội để học sinh thể hiện tiếng nói và giá trị cá nhân của mình. Đừng để công cụ AI lấy mất cơ hội quý giá đó.”

Các chuyên gia tư vấn trong APUS cho rằng những nội dung được tạo ra bằng AI thường thiếu chiều sâu cá nhân, trong khi đó lại là điều mà hội đồng tuyển sinh đặc biệt coi trọng. Một số trường hiện đã bắt đầu phát triển công cụ để phát hiện bài luận được hỗ trợ bởi AI.

Ví dụ, Turnitin, một công ty chuyên về phát hiện đạo văn, đã cung cấp công cụ phát hiện nội dung AI, có thể đánh dấu các bài luận nghi ngờ được tạo bởi ChatGPT hoặc các phần mềm tương tự.

Tuy nhiên, độ chính xác của các công cụ này còn gây tranh cãi:

– Năm 2023, một nghiên cứu trên Tạp chí Quốc tế về Liêm chính trong Giáo dục (International Journal for Educational Integrity) chỉ ra rằng các công cụ này cho ra kết quả thiếu ổn định, thậm chí nhiều trường hợp nhận diện sai (false positives).

– Tháng 7/2023, OpenAI đã ngừng công cụ AI Classifier của mình sau khi phát hiện độ chính xác chỉ đạt 26%.

Song song đó, các trường đại học cũng đang tích cực áp dụng AI để tối ưu hóa quy trình tuyển sinh. Ví dụ, Georgia State University ứng dụng AI để phát hiện ứng viên tiềm năng, tìm kiếm cơ hội học bổng và tự động hóa việc trả lời các câu hỏi thường gặp. Trong khi đó, University of Arizona sử dụng AI để đẩy nhanh việc xét duyệt hồ sơ và cá nhân hóa nội dung liên lạc với học sinh.

Nghiên cứu tại Đại học Pennsylvania thậm chí còn ứng dụng khả năng ứng dụng AI vào việc đánh giá phẩm chất thí sinh.

Các nhà nghiên cứu tại đây đã phát triển mô hình AI có tên RoBERTa, được huấn luyện để nhận diện 7 đặc điểm cá nhân quan trọng của ứng viên, dựa trên bộ tiêu chí do 36 cán bộ tuyển sinh xây dựng.

Mô hình RoBERTa đã phân tích hơn 306.000 bài luận của học sinh và kết quả cho thấy đánh giá của AI có mối tương quan chặt chẽ với đánh giá từ con người. Điều này chứng minh AI có thể hỗ trợ xử lý khối lượng lớn hồ sơ một cách nhanh hơn, đồng thời đảm bảo tính nhất quán cao hơn trong việc đánh giá ứng viên.

Tuy nhiên, việc sử dụng AI cũng làm dấy lên lo ngại về tính công bằng và thiên vị bởi thuật toán được đào tạo trên dữ liệu trong quá khứ. 

Khi AI tiếp tục được sử dụng nhiều hơn trong quy trình tuyển sinh đại học, vai trò của nó chắc chắn sẽ ngày càng lớn. Đối với các em học sinh, điều quan trọng là biết tận dụng các công cụ AI một cách thông minh để hỗ trợ, chứ không phải thay thế hoàn toàn. Đối với các trường đại học, thách thức lớn nhất là làm sao cân bằng giữa tính hiệu quả mà AI mang lại và việc đảm bảo công bằng trong xét tuyển.

3. Tập Trung Vào Hồ Sơ Tuyển Sinh Toàn Diện

Xu hướng xét tuyển toàn diện (holistic admissions) đang ngày càng được các trường đại học chú trọng.

Theo Hiệp hội Tư vấn Tuyển sinh Đại học Quốc gia Hoa Kỳ (NACAC), 56% các trường đánh giá bài luận và hoạt động ngoại khóa là yếu tố rất quan trọng trong quyết định tuyển sinh. Điều này phản ánh sự chuyển dịch trong cách nhìn nhận tiềm năng của thí sinh, chú trọng hơn vào giá trị sống, phẩm chất cá nhân và những đóng góp thực tế của các em bên ngoài lớp học.

Những hoạt động như thành lập tổ chức phi lợi nhuận, đi làm thêm bán thời gian hay san sẻ gánh vác trách nhiệm lớn trong gia đình giờ đây được xem là minh chứng cho sự kiên trì, khả năng lãnh đạo và sức ảnh hưởng của học sinh đối với cộng đồng.

Ví dụ, trong báo cáo năm 2023 của Trường Sau Đại học Giáo dục Harvard (Harvard Graduate School of Education) nhấn mạnh rằng các trường hiện nay đặc biệt ấn tượng với những thí sinh thể hiện cam kết vì các giá trị đạo đức, thúc đẩy công bằng xã hội và đóng góp tích cực cho cộng đồng.

Theo các chuyên gia nhiều năm kinh nghiệm trong APUS: “Trước đây, các trường top đầu thường đánh giá cao những học sinh có tiềm năng ‘thay đổi thế giới’. Nhưng giờ đây, họ đang tìm kiếm những bạn trẻ thực sự đã tạo ra sự thay đổi.”

Những nỗ lực mang tính đối phó, chỉ để làm đẹp hồ sơ, rất dễ bị phát hiện. Ngược lại, những hoạt động xuất phát từ đam mê thực sự, được duy trì bền bỉ qua thời gian, sẽ để lại dấu ấn mạnh mẽ hơn nhiều so với những thành tích mang tính hình thức hoặc tham gia chỉ để có tên trong hồ sơ.

Để giúp học sinh xác định đam mê và hiện thực hóa ý tưởng, nhiều chương trình hỗ trợ cá nhân đã ra đời, có thể kể đến như: COLA. Học sinh khi tham gia chương trình này sẽ làm việc trực tiếp với học sinh, giúp các em kết nối với những dự án có giá trị thực tiễn và phù hợp với năng lực cá nhân của các em.

Những dự án xuất phát từ sự chủ động và tâm huyết như vậy không chỉ mang lại giá trị thiết thực cho cộng đồng, mà còn giúp học sinh gây ấn tượng trong mắt hội đồng tuyển sinh của các trường đại học hàng đầu.

4. Sự Dịch Chuyển Hướng Đến Các Chương Trình Định Hướng Nghề Nghiệp

Ngày càng nhiều trường tích hợp các chương trình co-op, thực tập và hợp tác với doanh nghiệp vào chương trình học. 

Ví dụ, Đại học Purdue (Purdue University) đã hợp tác với Hãng hàng không United Airlines nhằm mở ra lộ trình trực tiếp từ giảng đường đến các vị trí việc làm trong ngành hàng không cho sinh viên.

Theo khảo sát từ Hiệp hội các Nhà tuyển dụng Cao đẳng và Đại học Quốc gia Hoa Kỳ (National Association of Colleges and Employers), 93% nhà tuyển dụng đánh giá kinh nghiệm làm việc thực tế là yếu tố quan trọng hàng đầu khi đưa ra quyết định tuyển dụng, điều này khẳng định tầm quan trọng của việc học thông qua trải nghiệm thực tế.

Bên cạnh đó, các trường đại học cũng đang điều chỉnh chương trình học để bắt kịp nhu cầu lao động trong các lĩnh vực mới nổi:

– Khoa học dữ liệu (Data Science)

– Năng lượng tái tạo (Renewable Energy)

– An ninh mạng (Cybersecurity)

– Trí tuệ nhân tạo (AI)

Trường Đại học Carnegie Mellon (Carnegie Mellon University) đang triển khai các chương trình cử nhân chuyên sâu về AI, nhằm đáp ứng nhu cầu nhân lực cho các ngành công nghiệp đang tăng trưởng nhanh chóng.

Tuy nhiên, trong bối cảnh chú trọng vào các chương trình chuyên ngành, các trường theo mô hình giáo dục khai phóng (Liberal Arts Xolleges) vẫn khẳng định được giá trị của mình bằng cách nhấn mạnh sự đa dạng và linh hoạt của nền giáo dục khai phóng.

Theo một cuộc khảo sát trực tuyến do Hiệp hội các Trường Đại học và Cao đẳng Hoa Kỳ (AAC&U) thực hiện với các nhà tuyển dụng, kết quả cho thấy:

– 93% nhà tuyển dụng ưu tiên ứng viên có tư duy phản biện, khả năng giao tiếp tốt và giải quyết vấn đề phức tạp hơn là chú trọng vào chuyên ngành đại học.

– 4/5 nhà tuyển dụng tin rằng tất cả sinh viên nên được trang bị nền tảng kiến thức rộng về khoa học xã hội và khoa học tự nhiên (Liberal Arts and Sciences).

Cũng theo báo cáo của AAC&U, những sinh viên tốt nghiệp từ các trường Liberal Arts có mức thu nhập trung bình cao hơn so với những người có bằng cấp chuyên ngành hoặc tiền chuyên ngành khi bước vào độ tuổi ngoài 50, và tỷ lệ có việc làm cũng tương đương với các nhóm còn lại. Các nhà tuyển dụng luôn đánh giá cao những ứng viên có tư duy đa chiều, biết hợp tác, tranh luận, giao tiếp hiệu quả và tư duy phản biện – những kỹ năng mà nền giáo dục khai phóng chú trọng phát triển.

Trường Đại học Oberlin College là một ví dụ tiêu biểu về việc kết hợp giữa giáo dục khai phóng và chuẩn bị nghề nghiệp thực tiễn. Trường này đã triển khai ý tưởng “LaunchU”, giúp kết nối sinh viên với mạng lưới cựu sinh viên, phát triển kỹ năng khởi nghiệp và xây dựng các mối quan hệ chuyên nghiệp, qua đó chứng minh rằng nền tảng giáo dục khai phóng vẫn có thể mở ra những cơ hội nghề nghiệp rất tốt trong tương lai.

Một trong những mô hình nổi bật nhất về việc kết hợp giữa học thuật và thực tiễn là chương trình co-op của Đại học Northeastern (Northeastern University).

Chương trình được triển khai hơn 100 năm qua, cho phép sinh viên luân phiên giữa các học kỳ học tập và các kỳ thực tập làm việc toàn thời gian. Sinh viên tốt nghiệp từ chương trình thường nhận được lời mời làm việc trước khi ra trường. Theo thống kê từ Northeastern, hơn 90% sinh viên tốt nghiệp có việc làm hoặc tiếp tục học lên cao học trong vòng 9 tháng sau khi nhận bằng. Trường xếp hạng nhất trong bảng xếp hạng năm 2024 của U.S. News ở hạng mục chương trình co-op và thực tập.

Kết Luận

Tuyển sinh đại học Mỹ đang chứng kiến nhiều thay đổi quan trọng, từ chính sách điểm thi linh hoạt, sự xuất hiện của AI, đến xu hướng xét tuyển toàn diện và các chính sách hỗ trợ tài chính mở rộng. Những học sinh hiểu rõ xu hướng này và có chiến lược phù hợp sẽ có lợi thế trong mùa tuyển sinh 2025-2026.

Với nhiều năm kinh nghiệm hỗ trợ học sinh trong quá trình tìm kiếm các dự án cá nhân để tìm hiểu về đam mê và lợi thế của mình trong quá trình tuyển sinh Đại học Mỹ, APUS luôn sẵn sàng giúp các em học sinh chọn lựa ra những dự án phù hợp để giúp các em hiểu rõ bản thân mình thông qua các trải nghiệm và mang lại những “điểm cộng đắt giá” trong hồ sơ. Để nhận được lời khuyên phù hợp với mình, các em có thể bắt đầu liên hệ với APUS qua apusvietnam.com/admission!