Giai đoạn trung học cơ sở luôn được xem là một trong những bước ngoặt quan trọng nhất trong hành trình trưởng thành của học sinh. Đây không chỉ là thời điểm các em thay đổi mạnh mẽ về tâm sinh lý, mà còn là lúc hình thành những thói quen học tập, kỹ năng xã hội và giá trị sống đầu tiên. Với phụ huynh, đây có thể là giai đoạn dễ gây lo lắng khi con trở nên bướng bỉnh, thất thường, hay “khó hiểu”. Nhưng nếu nhìn đúng cách, trung học cơ sở chính là nền móng giúp con tự tin bước vào bậc phổ thông, chuẩn bị tốt cho những thử thách học tập và cuộc sống sau này.

Chúng tôi đã trò chuyện với một chuyên gia tư vấn giáo dục từ APUS để lắng nghe những chia sẻ chân thành, gần gũi về cách phụ huynh và học sinh có thể tận dụng giai đoạn này để hành trình trưởng thành trở nên cân bằng, lành mạnh và hiệu quả hơn.

Hỏi: Vì sao giai đoạn trung học cơ sở lại được xem là bước ngoặt quan trọng trong hành trình trưởng thành của các em?

Chuyên gia APUS: Cấp 2 thường bị gắn mác là “giai đoạn nổi loạn”, nhưng thực ra, đây là thời điểm các em thay đổi mạnh mẽ về tâm sinh lý, vừa háo hức khám phá bản thân, vừa loay hoay khẳng định cái tôi. Tôi từng làm việc với một bạn lớp 7 rất sáng tạo nhưng dễ mất tập trung. Thay vì ép bạn, chúng tôi khuyến khích bạn tham gia một dự án sáng tạo, và từ đó bạn tìm thấy niềm vui trong học tập. Ở lứa tuổi này, các em có sức sáng tạo dồi dào, khả năng tiếp nhận công nghệ nhanh nhạy, và sự nhạy cảm với các vấn đề xã hội. Nếu được khích lệ đúng cách, những đặc điểm này sẽ trở thành nền tảng để các em phát triển sự tự tin, tinh thần trách nhiệm và khả năng thích ứng.

Hỏi: Nhiều phụ huynh lo lắng về điểm số hay thành tích học tập. Theo anh/chị, nhân cách và tính cách có vai trò thế nào trong giai đoạn này?

Chuyên gia APUS: Điểm số, GPA hay thành tích học tập là cần thiết, nhưng không bao giờ là đủ. Điều làm nên sự trưởng thành bền vững chính là nhân cách và tính cách. Tôi nhớ một trường hợp bạn học sinh không thi đỗ lớp chuyên. Thay vì để bố mẹ lo lắng thái quá, chúng tôi gợi ý gia đình động viên bạn tham gia các hoạt động như tranh biện. Chỉ sau một thời gian, bạn không chỉ tự tin hơn mà còn đạt thành tích ấn tượng. Những lần vấp ngã là cơ hội để các em rèn tính kiên nhẫn và học cách chịu trách nhiệm. Phụ huynh có thể khuyến khích con đọc truyện tranh, tiểu thuyết tuổi teen hay nghe sách nói để nuôi dưỡng niềm vui học tập và bồi đắp tư duy tích cực.

Hỏi: Một số phụ huynh lo lắng khi con thích nhiều thứ nhưng không chuyên sâu. Điều này có đáng lo không?

Chuyên gia APUS: Không đâu, đó là điều rất bình thường và lành mạnh ở lứa tuổi này. Hãy thử nhìn thời khóa biểu của các em: tiết đầu làm thơ, tiết sau làm thí nghiệm khoa học, rồi lại chuyển sang học tiếng Anh. Sự đa dạng này là cơ hội để các em trải nghiệm và khám phá sở thích. Tôi từng hỗ trợ một bạn thích cả vẽ, lập trình và thể thao. Ban đầu, gia đình lo bạn thiếu định hướng, nhưng chúng tôi gợi ý bạn thử kết hợp các sở thích, như thiết kế poster bằng phần mềm. Từ đó, bạn tìm ra đam mê với thiết kế đồ họa. Các trường thường quan tâm đến cách học sinh nói về thất bại hơn là chỉ liệt kê thành tích. Phụ huynh nên để con thử sức, chấp nhận vấp ngã để tìm ra con đường riêng.

Hỏi: Phụ huynh nên đóng vai trò gì trong việc đồng hành cùng con ở giai đoạn này?

Chuyên gia APUS: Phụ huynh nên là người bạn đồng hành, không phải người làm thay. Nhà trường thường quan sát cả phụ huynh trong quá trình tuyển sinh. Tôi từng thấy một trường hợp bố mẹ viết email thay con để hỏi thông tin trường, và điều đó khiến hội đồng tuyển sinh nghi ngờ về tính tự lập của bạn. Thay vào đó, phụ huynh nên hướng dẫn con tự viết email, tự đặt câu hỏi khi tham quan trường, hay học cách quản lý thời gian. Giai đoạn này là cơ hội để rèn kỹ năng “làm người lớn”, như tự điền thông tin cá nhân hay nhớ địa chỉ nhà. Hãy để con tự bước đi, còn bố mẹ là người cầm bảng cổ vũ, luôn sẵn sàng động viên.

Hỏi: Làm thế nào để chọn được một ngôi trường phù hợp cho con?

Chuyên gia APUS: Điều quan trọng nhất là sự phù hợp. Mỗi đứa trẻ có cá tính, thế mạnh và nhu cầu riêng. Tôi từng hỗ trợ một bạn từ chối một trường nội trú danh giá vì bạn cảm thấy áp lực với môi trường quá khắt khe. Thay vào đó, chúng tôi tìm một ngôi trường chú trọng trải nghiệm và kỹ năng sống, nơi bạn ấy thực sự phát triển và giờ đang học tại một trường đại học hàng đầu. Phụ huynh nên lắng nghe con, trò chuyện với giáo viên hoặc những người có kinh nghiệm để tìm môi trường giúp con phát triển toàn diện, không chỉ chạy theo những cái tên “hào nhoáng”.

Hỏi: Sai lầm ở tuổi trung học có ảnh hưởng lớn đến tương lai không?

Chuyên gia APUS: Sai lầm không đồng nghĩa với việc mọi cánh cửa khép lại. Tôi từng làm việc với một bạn bị đình chỉ vì dùng AI viết bài luận. Thay vì trách phạt, chúng tôi hướng dẫn bạn viết lại bài luận, chia sẻ về sai lầm của mình. Bài luận đó sau này được gửi kèm hồ sơ và được đánh giá cao vì sự trung thực. Điều quan trọng là các em nhận ra, học hỏi và trưởng thành từ sai lầm. Phụ huynh cần lắng nghe, định hướng để con học cách đứng dậy, biến những lần vấp ngã thành hành trang quý giá.

Hỏi: Việc làm việc với một bên thứ ba như APUS có thể hỗ trợ như thế nào?

Chuyên gia APUS: Đôi khi, lời khuyên từ bố mẹ có thể khiến các em phản ứng ngược. Một góc nhìn khách quan từ bên ngoài thường dễ được đón nhận hơn. Tôi từng hỗ trợ một bạn lớp 9 không muốn viết bài luận theo yêu cầu của bố mẹ. Nhưng khi làm việc với tôi, bạn cởi mở hơn và cùng tôi tạo ra một bài luận thể hiện cá tính riêng, giúp bạn được nhận vào một trường tốt. Làm việc với một bên thứ ba giúp giảm áp lực cho cả phụ huynh và học sinh, đồng thời mang đến góc nhìn mới mẻ để các em khám phá đam mê và định hình lộ trình của mình.

Hỏi: Anh/chị có lời khuyên gì cho phụ huynh đang bắt đầu hành trình này cùng con?

Chuyên gia APUS: Hãy để con được trải nghiệm nhiều hơn, từ thể thao, nghệ thuật đến các hoạt động cộng đồng. Nếu con mê game, thử gợi ý bạn tham gia câu lạc bộ lập trình. Thứ hai, hãy ủng hộ đam mê của con, ngay cả khi nó khác với con đường của gia đình. Cuối cùng, nuôi dưỡng nhân cách và lòng biết ơn qua những việc nhỏ, như viết thư cảm ơn hay tham gia thiện nguyện. Những hành động này không cần tốn kém, nhưng sẽ giúp con trưởng thành, không chỉ thành công mà còn tử tế và có trách nhiệm.

Hành trình từ trung học đến những giấc mơ lớn là một chặng đường dài, nhưng với sự đồng hành nhẹ nhàng, kiên nhẫn của phụ huynh, các em có thể tự tin khám phá bản thân và xây dựng một tương lai vững chắc.