Một vài năm trước, chuyện trò chuyện với robot, hay AI viết giúp bài báo, giải thích dữ liệu, tạo ra hình ảnh, thậm chí code cả phần mềm tưởng chừng như phim khoa học viễn tưởng. Nhưng với sự phát triển như vũ bão của công nghệ, những công việc “ứng dụng AI” đang là một phần của cuộc sống và dẫn dắt tương lai của loài người. 

Kể từ khi ChatGPT xuất hiện và “gây bão” toàn cầu, trí tuệ nhân tạo (AI) gần như chiếm sóng mọi cuộc trò chuyện trong giáo dục, kinh doanh, y tế, kỹ thuật… Trường đại học nào cũng bắt đầu đặt ra câu hỏi: AI nên được đưa vào chương trình học như thế nào? Có nên lo lắng việc học sinh dùng AI để gian lận không? Hay nên dạy học sinh cách sử dụng AI đúng cách để học tốt hơn, làm việc thông minh hơn?

Điều đáng nói là trong khi AI phát triển chóng mặt, thì giáo dục đại học lại thường thay đổi rất chậm. Điều này khiến cho những người làm công tác tư vấn hướng nghiệp, bao gồm các chuyên gia tư vấn trường, tư vấn ngành học, phải đối mặt với một câu hỏi lớn: Làm sao để giúp học sinh chuẩn bị thật tốt cho một tương lai mà AI đang “xâm nhập” vào mọi ngành nghề? Và nên chọn ngành học như thế nào để không bị tụt lại phía sau?

Ngành học nào sẽ ‘lên hạng’ hay ‘xuống hạng’ trong thời đại đầy biến chuyển này?

Theo Trung tâm Giáo dục và Lực lượng lao động thuộc Đại học Georgetown, một trong những ngành phát triển nhanh nhất trong tương lai vẫn sẽ là chăm sóc sức khỏe. Trong bối cảnh dân số già hóa nhanh chóng, các công cụ AI được kỳ vọng sẽ đóng vai trò thiết yếu trong việc phục vụ nhóm dân số này. Thông qua việc phân tích dữ liệu từ các thiết bị đeo thông minh và hồ sơ sức khỏe điện tử, AI có thể cung cấp thông tin theo thời gian thực, phát hiện sớm các dấu hiệu bệnh lý, đồng thời tạo ra các phác đồ điều trị cá nhân hóa và đưa ra các khuyến nghị phù hợp. Tuy nhiên, các quy định về quyền riêng tư trong y tế như luật HIPAA cần được xem xét cẩn trọng, cùng với các yếu tố đạo đức liên quan đến việc sử dụng AI trong lĩnh vực này. Đối với các cố vấn giáo dục độc lập (IEC) khi tư vấn cho những học sinh có nguyện vọng theo đuổi ngành y và điều dưỡng, điều quan trọng là cần nhấn mạnh rằng AI sẽ là một công cụ mà các em cần phải tìm hiểu và làm chủ, bên cạnh kiến thức chuyên môn trong lĩnh vực y khoa.

Một câu hỏi lớn hiện nay nữa chính là: Ngành nào sẽ bị giảm nhu cầu do tác động của AI, và ngành nào sẽ phát triển mạnh mẽ hơn? Theo Báo cáo Tương lai Việc làm năm 2023 của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (World Economic Forum), các lĩnh vực như phân tích dữ liệu, công nghệ quản lý môi trường và biến đổi khí hậu, mã hóa và an ninh mạng được dự đoán sẽ tăng trưởng vượt bậc trong 5 năm tới.

Ngược lại, AI khi áp dụng vào các ứng dụng số, thương mại điện tử và giao dịch kỹ thuật số sẽ có thể khiến một số vị trí công việc bị cắt giảm. Dù vậy, các doanh nghiệp vẫn lạc quan tin rằng một số vị trí mất đi thì cũng sẽ có một số khác thay thế và giúp gia tăng tổng thể số lượng việc làm.

Vậy đâu là những kỹ năng mà người lao động cần có để “cạnh tranh” với AI?

Trong năm 2023, ba kỹ năng hàng đầu mà nhà tuyển dụng tìm kiếm là: tư duy phân tích, tư duy phản biện và tư duy sáng tạo. Những kỹ năng này thậm chí còn được đánh giá cao hơn cả khả năng thích nghi, tự tạo động lực hay tinh thần học tập suốt đời, và được coi là những yếu tố thiết yếu giúp cho người lao động thích ứng với sự thay đổi và gián đoạn trong môi trường làm việc hiện đại.

Các kỹ năng nhận thức ở cấp độ cao đang ngày càng trở nên quan trọng, trong khi những công việc đòi hỏi kỹ năng nhận thức thấp hơn, như tính toán cơ bản hay đọc hiểu thông thường, nhiều khả năng sẽ bị thay thế bởi các công cụ AI.

“Nếu một nửa phần việc mang tính nhận thức cơ bản bị AI thế hệ mới thay thế, điều đó đồng nghĩa với việc các em cần học kỹ năng tư duy phản biện, dù làm việc trong lĩnh vực nào.” Arvind Krishna, Chủ tịch kiêm CEO của IBM Corporation, phát biểu tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới năm 2023.

Trường đại học là nơi khởi đầu của tư duy phản biện và ứng dụng AI

Học đại học không chỉ là học kiến thức chuyên ngành, mà là học cách nghĩ độc lập, đặt câu hỏi đúng, và phản biện lại những giả định cũ kỹ.

Và dù phần lớn các trường vẫn còn khá dè dặt với AI, thì một số trường đã bắt đầu tiên phong không chỉ đưa AI vào giảng dạy, mà còn giúp sinh viên hiểu cách ứng dụng AI một cách có đạo đức, thông minh và sáng tạo.

Tiêu biểu là Đại học Florida, một trong những trường đại học đầu tiên xây dựng mô hình “Đại học AI”. Trường đã tuyển dụng hơn 100 giảng viên tại 16 khoa để tích hợp kiến thức về AI và đạo đức AI vào chương trình đào tạo của mọi ngành học. Họ hiện đang cung cấp hơn 200 khóa học liên quan đến AI, cùng với các chương trình cấp chứng chỉ chuyên sâu. Trung tâm Học thuật về Trí tuệ Nhân tạo (AI Academic Initiative Center) của trường đóng vai trò điều phối toàn bộ chương trình đào tạo liên quan đến AI và kết nối chặt chẽ với trung tâm phát triển nghề nghiệp của sinh viên với mục tiêu là xây dựng một lực lượng lao động sẵn sàng bước vào thế giới AI.

Tại Đại học Northeastern, chương trình AI4Impact Co-op do Trung tâm Burnes for Social Change điều phối, kết hợp giữa các lĩnh vực khoa học xã hội, công nghệ, dữ liệu và quản lý dự án nhằm giúp sinh viên học cách giải quyết các vấn đề thực tiễn, như hỗ trợ người dân kết nối với Quốc hội hay giúp đỡ các gia đình có con trẻ cần hỗ trợ đặc biệt trong giáo dục. Sinh viên vừa tham gia các lớp học kỹ năng, vừa đồng thời thực hiện chương trình thực tập hưởng lương kéo dài 6 tháng.

Tại Đại học Clemson, chương trình Watt AI quy tụ sinh viên, giảng viên, nhà nghiên cứu và công nghệ AI cùng hợp tác trong nhiều sáng kiến. Một số dự án đã triển khai bao gồm: ứng dụng xử lý ngôn ngữ tự nhiên (NLP) để phân tích các vở kịch của Shakespeare, nhận diện và phân tích các chiến dịch thông tin sai lệch trên mạng xã hội, và cải thiện khả năng sẵn sàng nghề nghiệp thông qua phân tích phản hồi từ thực tập sinh và người hướng dẫn.

Những sáng kiến này cho thấy rõ rằng AI có thể ứng dụng trên mọi lĩnh vực. 

Và để tiếp cận với thời đại mới, các cố vấn nghề nghiệp cần thay đổi cách hướng dẫn học sinh chọn ngành học và môi trường học tập. Càng ngày càng có nhiều nhà tuyển dụng tìm kiếm những thí sinh có nền tảng kiến thức vững vàng mà nền tảng giáo dục khai phóng (liberal arts & sciences) cung cấp, kết hợp với chuyên ngành chính mà sinh viên sẽ theo học tại trường Đại học để các em có thể thích ứng trước những thay đổi trong thời đại AI. 

Làm thế nào để lựa chọn ra một môi trường học tập “thích ứng”? Dưới đây là một số câu hỏi mà APUS khuyên các học sinh (và phụ huynh) cần đặt ra khi lựa chọn môi trường học tập: 

– Trường đã có những cuộc trao đổi như thế nào với sinh viên đang hướng đến những ngành nghề có khả năng suy giảm trong tương lai gần?

– Trường đang hỗ trợ sinh viên như thế nào để phát triển các kỹ năng và năng lực cần thiết trong một môi trường làm việc có ứng dụng AI?

– Nhà trường đã từng cân nhắc việc sử dụng AI để cải thiện trải nghiệm học tập của sinh viên chưa?

– Trường hiện đang cung cấp (hoặc dự định cung cấp) những khóa học hay chương trình cấp chứng chỉ nào liên quan đến AI và đạo đức trong AI?

– Trường hiện có kế hoạch tích hợp kiến thức về AI vào toàn bộ chương trình giảng dạy trong các ngành học không?

– Đội ngũ giảng viên có đang tham gia vào các nghiên cứu liên quan đến AI không? Những nghiên cứu đó có mang tính liên ngành không? Sinh viên có cơ hội tham gia không?

Đây là những câu hỏi không chỉ dành cho “người lớn”. Các em hoàn toàn có thể chủ động hỏi trong các buổi info session, open day hoặc email trực tiếp cho trường. Một ngôi trường thực sự nghiêm túc với việc đào tạo thế hệ sinh viên thời đại mới sẽ sẵn sàng chia sẻ cụ thể về những điều này.

Lời khuyên của chúng tôi: Cho các em chuẩn bị vững vàng cho tương lai trong kỷ nguyên AI

APUS tin rằng một bộ hồ sơ tuyển sinh ấn tượng không chỉ là những con số đẹp, mà còn là sự hiểu mình, chọn đúng ngành, đúng trường và đúng chiến lược dài hạn, đặc biệt là trong thời đại mà AI đang thay đổi từng ngày. Chính vì thế, trong quá trình tư vấn, chúng tôi đặc biệt lưu tâm đến việc hướng dẫn học sinh phân tích xu hướng nghề nghiệp dưới tác động của AI, lựa chọn ngành học phù hợp với cả đam mê cá nhân và biến động của thị trường việc làm toàn cầu, kết nối với các cựu du học sinh và chuyên gia trong từng lĩnh vực & xây dựng hồ sơ học thuật, ngoại khóa, bài luận cá nhân thật sự có chiều sâu và phản ánh đúng con người của các em. 

Điều quan trọng nhất mà APUS theo đuổi không phải là tạo ra hồ sơ “đẹp” để lọt vào mắt hội đồng tuyển sinh, mà là giúp các em bước vào giảng đường đại học với sự tự tin, hiểu rõ mình đang học vì điều gì, và sẵn sàng thích nghi với một thế giới luôn đổi thay.

Nếu các em đang tìm kiếm một người đồng hành đáng tin cậy để xây dựng lộ trình học tập, nghề nghiệp thật sự bền vững trong kỷ nguyên AI, hãy để APUS cùng các em bắt đầu hành trình đó, ngay từ hôm nay.

📩 Liên hệ APUS để nhận tư vấn 1:1 và lên kế hoạch du học cá nhân hóa tại: https://apusvietnam.com/admission/